عارفه مشایخی  _ طبق گزارش های اعلام شده از سوی بانک مرکزی حجم نقدینگی کشور به هزار و 80 تریلیون ریال رسیده است. کارشناسان معتقدند در اقتصادی که با حجم بالای نقدینگی روبه روست، باید رفتار سیاست گذار به گونه ای باشد که با ایجاد ثبات در شاخص های کلان اقتصادی، جریان نقدینگی را به سمت بازارهای مولد حرکت دهد. در طرف دیگر مبحث تغییر در سطح عمومی قیمت ها بحثی است که در اقتصادهایی که نقدینگی بالا دارند مطرح می شود. برخی از تحلیلگران اقتصادی بر این باورند هر چند رشد نقدینگی با نرخ تورم رابطه یک به یک ندارد اما در نهایت افزایش نقدینگی و حجم پول منجر به رشد سطح عمومی قیمت ها خواهد شد،  اما نکته ای که در این میان نباید از یاد برد این است که اگر رشد نقدینگی همراه با کاهش سطح تولید ملی باشد تاثیری بر رشد تورم و قیمت ها نخواهد داشت.

در خصوص نقدینگی موجود در کشور، دلایل افزایش رشد نقدینگی، هدایت آن به سمت تولیدات صادرات محور و تاثیرات این نقدینگی بر تورم و حوزه تولیدات صادرات محوربا دکتر احمد مجتهد، استاد بازنشسته دانشگاه علامه طباطبایی و رئیس سابق پژوهشکده پولی و بانکی به گفت و گو نشستیم.

دکتر مجتهد در گفتگو با اگزیم نیوز در خصوص چگونگی هدایت نقدینگی هزار و هشتاد تریلیون ریالی به حوزه تولید صادرات محور اظهار کرد: در شرایط کنونی صادر کنندگان از امکاناتی چون منابع ارزان قیمت برخوردارند که به صورت تسهیلات ارزان قیمت و با اولولیت دریافت می کنند.

وی در ادامه افزود: یک صندوق ضمانت صادرات هم وجود دارد که مبنای کار این صندوق به گونه ای طراحی شده که ریسک صادرات به کشورهای دیگر را کاهش می دهد. بنابراین یک امتیاز مثبت دیگر برای صادر کنندگان این است که می توانند از تسهیلات صندوق ضمانت هم استفاده کنند.

دکتر احمد مجتهد می گوید: علاوه بر این موارد دولت مشوق های دیگری همچون گواهی صادراتی، معافیت های مالیاتی و امکان استفاده از مناطق آزاد برای صادر کنندگان در نظر گرفته است. در کنار این شرایط تسهیلات بانکی خوبی هم در نظر گرفته شده است به گونه ای که اکثر بانک ها می توانند به صادر کنندگان تسهیلات ریالی پرداخت کنند.

وی افزود: امتیاز دیگری که در این میان می توان به آن اشاره کرد این است که مواد اولیه مورد نیاز برای تولید کالایی که در آینده قرار است صادر شود را بدون پرداخت گمرک وارد کرده و پس از تولید ساخت کالای تولیدی را صادر کنند. به عقیده دکتر مجتهد در شرایط کنونی صادر کنندگان از امکانات خوبی برخوردار هستند که با ترسیم چشم اندازی روشن و کشیدن نقشه راهی مناسب می توانند نقدینگی را به بخش صادرات هدایت و رهبری کنند.

استاد بازنشسته دانشگاه علامه طباطبایی در خصوص اینکه نقدینگی 1 هزار هشتاد تریلیون ریالی گزارش شده برای اقتصاد ایران یک تهدید محسوب می شود یا یک فرصت تصریح کرد: به عقیده من این رقم برای اقتصاد کشور هم یک تهدید است و هم یک فرصت .

وی می گوید: با توجه به تحولاتی که از نظر نرخ تورم و افزایش دلار در مقابل ریال اتفاق افتاد ما به نقدینگی بیشتری برای واردات و همچنین برای فعالیت های بنگاه های اقتصادی نیازمندیم. بنابراین رشد نقدینگی در جهت تامین منابع لازم برای فعالیت های اقتصادی واجب است و بنابراین از این منظر یک فرصت تلقی می شود.

احمد مجتهد افزود: گاهی اوقات صحبت از این می شود که علی رغم وجود این مقدارمنابع، در بعضی موارد می بینیم  بنگاه ها هنوز از کمبود نقدینگی صحبت می کنند؟ یکی از دلایل این امر این است که افزایش قیمت ها و افزایش بهای ارز هنوز جبران نشده است.

وی می گوید: اگر به بررسی قبل از تحریم های سال های اخیر غرب علیه ایران بپردازیم بخش عمده ای از اعتبارات اسنادی از طریق، اعتبارات بانک های خارجی تامین می شد. با شروع تحریم این ارتباطات قطع شد و در شرایط فعلی که چندی است از تحریم های غرب علیه ایران می گذرد این ارتباطات کمرنگ شده است و با وجود توافق نامه برجام هنوز مشکلات مربوط به این بخش به طور تمام و کمال بر طرف نشده است .  

دکتر احمد مجتهد تهدید را این گونه تلقی می کند: رابطه نزدیک میان تورم و میزان نقدینگی وجود دارد و اخیرا رشد نقدینگی باعث شده است این نگرانی به وجود آید که نرخ تورم دو رقمی شود. به این ترتیب بانک مرکزی سعی دارد از وقوع چنین اتفاقی جلوگیری کند و به عقیده من این امر را می توان یک تهدید به شمار آورد .

استاد بازنشسته دانشگاه علامه طباطبایی در خصوص این که شرایط فعلی ( نرخ تورم تک رقمی و تورم موجود) چه اثراتی را می تواند بر سطح عمومی قیمت ها بگذارد گفت: نرخ تورم تک رقمی که گزاش شده است این معنا را با خود به همراه دارد که تورم موجود در کشور کاهش یافته است. اما نکته ای که در این میان وجود دارد این است که این تورم در مقایسه با کشور های دیگر بالاست. (به طور مثال اغلب کشورهای اروپایی تورمی صفر یا حتی منفی را تجربه می کنند.)

وی در ادامه تصریح کرد: بنابرای اگر تورم با عددی بسیار کوچک در اقتصاد کشور حکم فرما شود باعث ایجاد ثبات اقتصادی و ارزی می شود و در کنار این دو اتفاق مهم یکسان سازی نرخ ارز امکان پذیر می شود و در نهایت در سایه ثبات اقتصادی فعالیت های اقتصادی بیشتر می شود و ایجاد اشتغال می کند و به این ترتیب چرخه اقتصادی با سرعت بیشتری به حرکت خود ادامه می دهد.

به عقیده این فعال اقتصادی پایین بودن نرخ تورم نشانگر ثبات اقتصادی است و با کاهش این نرخ به طور حتم ثبات اقتصادی محقق خواهد شد. وی در خصوص اینکه آیا تورم موجود می تواند تورم را دو رقمی کند گفت: به طور قطع این امکان وجود دارد و به همین دلیل، به نظر می رسد بانک مرکزی سیاست های کنترل نقدینگی را در پیش گرفته تا بتواند از وقوع این اتفاق جلوگیری کند. دکتر مجتهد در ادامه در باره این که برای خروج از رکود احتمالا باید منتظر جهش مجدد تورم باشیم، گفت: با توجه به این اینکه در ماه های اخیر رشد نقدینگی افزایش پیدا کرده بود این احتمال وجود دارد در فاصله ای که بانک مرکزی می خواهد سیاست های خود را اعمال کند شاهد افزایش نرخ تورم باشیم و این شاخص از یک رقم به دو رقم شیفت پیدا کند.

وی در ادامه تصریح کرد : باید ببینیم الویت بندی که بانک مرکزی قصد دارد انجام دهد چیست؟ اگر کماکان مبحث کنترل نرخ تورم را دنبال کند باید رشد نقدینگی را کاهش دهد. این فعال اقتصادی در خصوص پاسخ به این سوال که چرا ناگهان رشد نقدینگی با این سرعت افزایش پیدا گرد گفت: به عقیده من این افزایش به صورت ناگهانی اتفاق نیافتاد. نرخ رشد نقدینگی اقتصاد کشور ما اخیرا بالای 20 درصد است . منتها نکته ای که در این میان وجود دارد این است که عوامل دیگری دست اندر کار بودند تا رقم این شاخص افزایش پیدا کند.

وی در آخر تصریح کرد: پیش بینی می شد که اگر دولت بخواهد از سیاست های پولی بهره بگیرد . در کنار این موضوع با توجه به شرایطی که با برجام به وجود آمده دولت توانسته است منابعی را از خارج برای فعالیت های داخلی فراهم سازد که این موضوع خود موجب افزایش فعالیت های اقتصادی شده  و برخی پرداختی های دولت باعث به وجود آمدن چنین شرایطی شده است.